ЦАГ ҮЕИЙН МЭДЭЭ
Шинэ
2021-12-17
Сэлэнгэ аймаг дахь улсын бүртгэлийн хэлтсийн 2021 онд хийж гүйцэтгэсэн ажлын тайлан
2021-12-17
2021-12-17
Сэлэнгэ аймаг дахь улсын бүртгэлийн хэлтсийн 2021 онд хийж гүйцэтгэсэн ажлын тайлан
2021-12-17
2021 оны тайлан
ВИДЕО МЭДЭЭ
Шинэ
2021-12-17
Сэлэнгэ аймаг дахь улсын бүртгэлийн хэлтсийн 2021 онд хийж гүйцэтгэсэн ажлын тайлан
2021-12-17
2021-12-17
Сэлэнгэ аймаг дахь улсын бүртгэлийн хэлтсийн 2021 онд хийж гүйцэтгэсэн ажлын тайлан
2021-12-17
2021 оны тайлан
Эрт галавын үеэс үржил шимтэй Орхон Сэлэнгийн савд хүн төрөлхтний амьдралын анхдагч гал голомтууд үүсч бий болсон үеэс эхтэй юм.
Тус аймгийн Шаамар сумын нутгаас 1974 онд олдсон нэн эртний хүний яс нь төв азид хүний амьдрал эхэлсэн он жилүүдийг ихээхэн урагшлуулж, Монгол улс түүний дотор Сэлэнгэ нутагт хүний амьдрал наад зах нь 400-500 мянган жилийн өмнөөс эхэлжээ гэсэн дүгнэлтэд олон улсын хүн судлаач түүхчдийг хүргэсэн.
Түүнчлэн манай эрний өмнөх 1-р зууны үеээс хүчирхэгжин төв Азид ноёрхож байсан Хүннү гүрний гол төвлөрөл, хожим 10-р зууны үеэс хүчирхэгжин мандаж байсан "Гурван мэргэд" аймаг ч энэ нутагт байжээ. Түүнээс хойш 14-18-р зууны үеэс Хиагт, Хүдэр, Зэлтэрээр олон улсын худалдаа явагдаж Монголд дэлхийн капитал нэвтрэн ороход Сэлэнгэ нутаг үүд хаалга нь болж 19-20-р зууны үеэс олон улсын эдийн засаг, улс төрийн харилцааны гол зангилаа болсноороо Сэлэнгэчүүд бусдаас түрүүнд дэлхийн зах зээлд татагдан орсон юм.
"Сэлэнгэ" гэдэг үг анх "Монголын нууц товчоо"-нд тэмдэглэгдсэн байдаг.Уг гарал нь Төмөртэй гэсэн утгатай эртний монгол үг бөгөөд Сэлэнгэ гэдэг нь орчин үеийн хэллэг болох тухай зарим судлаачид тэмдэглэсэн байдаг юм. Сэлэнгэ аймгийн нутаг нь Их монгол улсын үед Баруун хойд хязгаар байгаад Их Монгол улсын задралын үед Гэрсэн Жалайр хун тайжийн нутагт харьяаллагдах болжээ. Богд хаант Монгол улсын үед Түшээт хан аймгийн Эрдэнэван, Баатарван, Ахай гүний хошуунуудаас бүрддэг байсан ба хожим Эрдэнэвангийн хошуунаас нутаг тусгаарлаж Сумъяа Бээсийн хошуу шинээр байгуулагдсан байна.
Сэлэнгэ нутагт төмөрийн үйлдвэрлэл, цэргийн зэвсгийн үйлдвэрлэл, газар тариаланг хүн төрлөхтөн эрт дээр үеэс эрхэлж байсан улбаа бий.
Тус аймаг нь эртний Монголын их хаад Амбагай, Хотол, Хабул, Есүхэй хаадын унаган нутаг. 1921 онд Ардын хувьсгалын анхны ялалт Сэлэнгэ аймагт болж, Шивээ хиагт, Шаамарын шар тохой, Улаанбургас, Ханын хөндийн тулалдаанууд түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдэж, ардын журамт цэргийн байрлаж, бүтэц зохион байгуулалтаа шийдвэрлэж байсан Ханын хөндий, Номт, Эрээн арал, Алтан зэрэг газрууд түүх соёлын дурсгалт газар болон үлджээ.
Дэлгэрэнгүй
Тус аймгийн Шаамар сумын нутгаас 1974 онд олдсон нэн эртний хүний яс нь төв азид хүний амьдрал эхэлсэн он жилүүдийг ихээхэн урагшлуулж, Монгол улс түүний дотор Сэлэнгэ нутагт хүний амьдрал наад зах нь 400-500 мянган жилийн өмнөөс эхэлжээ гэсэн дүгнэлтэд олон улсын хүн судлаач түүхчдийг хүргэсэн.
Түүнчлэн манай эрний өмнөх 1-р зууны үеээс хүчирхэгжин төв Азид ноёрхож байсан Хүннү гүрний гол төвлөрөл, хожим 10-р зууны үеэс хүчирхэгжин мандаж байсан "Гурван мэргэд" аймаг ч энэ нутагт байжээ. Түүнээс хойш 14-18-р зууны үеэс Хиагт, Хүдэр, Зэлтэрээр олон улсын худалдаа явагдаж Монголд дэлхийн капитал нэвтрэн ороход Сэлэнгэ нутаг үүд хаалга нь болж 19-20-р зууны үеэс олон улсын эдийн засаг, улс төрийн харилцааны гол зангилаа болсноороо Сэлэнгэчүүд бусдаас түрүүнд дэлхийн зах зээлд татагдан орсон юм.
"Сэлэнгэ" гэдэг үг анх "Монголын нууц товчоо"-нд тэмдэглэгдсэн байдаг.Уг гарал нь Төмөртэй гэсэн утгатай эртний монгол үг бөгөөд Сэлэнгэ гэдэг нь орчин үеийн хэллэг болох тухай зарим судлаачид тэмдэглэсэн байдаг юм. Сэлэнгэ аймгийн нутаг нь Их монгол улсын үед Баруун хойд хязгаар байгаад Их Монгол улсын задралын үед Гэрсэн Жалайр хун тайжийн нутагт харьяаллагдах болжээ. Богд хаант Монгол улсын үед Түшээт хан аймгийн Эрдэнэван, Баатарван, Ахай гүний хошуунуудаас бүрддэг байсан ба хожим Эрдэнэвангийн хошуунаас нутаг тусгаарлаж Сумъяа Бээсийн хошуу шинээр байгуулагдсан байна.
Сэлэнгэ нутагт төмөрийн үйлдвэрлэл, цэргийн зэвсгийн үйлдвэрлэл, газар тариаланг хүн төрлөхтөн эрт дээр үеэс эрхэлж байсан улбаа бий.
Тус аймаг нь эртний Монголын их хаад Амбагай, Хотол, Хабул, Есүхэй хаадын унаган нутаг. 1921 онд Ардын хувьсгалын анхны ялалт Сэлэнгэ аймагт болж, Шивээ хиагт, Шаамарын шар тохой, Улаанбургас, Ханын хөндийн тулалдаанууд түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдэж, ардын журамт цэргийн байрлаж, бүтэц зохион байгуулалтаа шийдвэрлэж байсан Ханын хөндий, Номт, Эрээн арал, Алтан зэрэг газрууд түүх соёлын дурсгалт газар болон үлджээ.
Олны сонирхол татаж сонорыг мялаах түүхэн бахархал Сэлэнгэ аймагт олон байдгаас тоймловол:
1. Монгол төрөөс сэлэнгэчүүдэд 1932, 1976 онуудад хүртээсэн Төрийн дээд шагнал Хөдөлмөрийн гавъяаны улаан тугийн хошой одон, 2009 онд Монгол улсад Атар газар эзэмшсэний 50 жилийн ойгоор Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Төрийн дээд одон Сүхбаатарын одонгоор шагнагдсан билээ. Энэ нь Сэлэнгэ түмний өнгөрсний хийгээд өнөө ба ирээдүйн бахархлын нэг юм.
Дэлгэрэнгүй
1. Монгол төрөөс сэлэнгэчүүдэд 1932, 1976 онуудад хүртээсэн Төрийн дээд шагнал Хөдөлмөрийн гавъяаны улаан тугийн хошой одон, 2009 онд Монгол улсад Атар газар эзэмшсэний 50 жилийн ойгоор Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Төрийн дээд одон Сүхбаатарын одонгоор шагнагдсан билээ. Энэ нь Сэлэнгэ түмний өнгөрсний хийгээд өнөө ба ирээдүйн бахархлын нэг юм.
Байгуулагдсан: 1931 он
Улс: Монгол Улс
Аймгийн төв: Сүхбаатар хот
Аймгийн сумд: 17
Газар нутгийн талбай 41,152.63 км²
Хүн ам: 107,513 (2016 он)
Хүн амын нягтрал: 2.6[1] оршин суугч км² тутамд
Угсаатан: Халх
Дэлгэрэнгүй
Улс: Монгол Улс
Аймгийн төв: Сүхбаатар хот
Аймгийн сумд: 17
Газар нутгийн талбай 41,152.63 км²
Хүн ам: 107,513 (2016 он)
Хүн амын нягтрал: 2.6[1] оршин суугч км² тутамд
Угсаатан: Халх
Сэлэнгэ аймгийн Шаамар суманд орших хүн дүрст модыг "Ээж мод" хэмээн нэрийддэг бөгөөд Улаанбаатар хотоос 310 км зайд оршдог. Ээж мод хэмээн тахих болсны учир шалтгаан тодорхойгүй бөгөөд зөвхөн таамаг, үлгэр домог л байдаг аж. Эрт үед нэгэн эр ээж модонд сүслэн залбираад явахдаа, татаж байсан тамхиа унтраалгүй явснаас модонд уяатай хадганд гал авалцаж ээж мод шатжээ. Харин өнөөх эр буцах замдаа машинтайгаа онхолдон нас барсан хэмээдэг. Энэхүү догшин үзэгдлийг нутгийн нэгэн алдартай лам аргалахаар болж хажууд нь ургаж байсан модыг аргадан байж одоогийн "Ээж мод" болгосон гэдэг. Тэрхүү шатсан ээж модонд "Хувьсгалын долоо" гэгдэх хүмүүс очиж мөргөөд цааш Улаан Оросоос тусламж авахаар явж байсан гэсэн яриа ч байдаг.
Дэлгэрэнгүй
